In de cao voor de gehandicaptenzorg is vastgelegd dat werknemers buiten werktijd het recht hebben om onbereikbaar te zijn. Een wetsartikel met gelijke strekking is in voorbereiding en vakbond FNV, die de cao in de gehandicaptenzorg afsloot, heeft aangekondigd dat ze deze bepaling in meer cao’s wil opnemen. Hiermee voegt Nederland zich in het rijtje westerse landen waarin het recht op onbereikbaar zijn wettelijk is vastgelegd. In Frankrijk en Duitsland is dit al in de wet opgenomen.
Nog niet zo heel lang geleden hielden vakbonden, werkgevers en ondernemingsraden zich bezig met speciale regelingen voor ouderen. Ouderen konden immers niet meer zo goed meekomen, hadden meer hersteltijd nodig en waren ruim voor hun pensioen zo ongeveer ‘opgebrand’. Ouderenregelingen waren volgens de rechter leeftijdsdiscriminatie en het levensfasegericht personeelsbeleid was geboren.
Jong en oud
Het tongbrekende levensfasebeleid heet tegenwoordig duurzame inzetbaarheid. En als bedrijf tel je niet meer mee als ‘duurzame inzetbaarheid’ als aandachtsgebied ontbreekt. En laat daar nou meer mee bedoeld worden dan ‘ouderenbeleid’. Beleidsstukken over duurzame inzetbaarheid beginnen bijna allemaal nog met een analyse van stijgende pensioenleeftijd en vergrijzing van het personeelsbestand. Gelukkig zien steeds meer mensen dat maatregelen voor duurzame inzetbaarheid iets voor alle leeftijdscategorieën is.
Hoge tol
Decennia lang hebben politiek, werkgevers en werknemers met elkaar gesteggeld over werktijden. De werkweek ging van zes naar vijf dagen; de werkdag naar acht uur; het recht op parttime werk is inmiddels wettelijk geregeld enz. Toch geeft Brits onderzoek aan, dat deze eeuw de gemiddelde werkdag gegroeid is van 7,5 uur naar 9,5 uur. Thuiswerk en technologische voorzieningen hebben ervoor gezorgd dat 60% van de Amerikaanse beroepsbevolking 13,5 uur per dag bereikbaar is, zo blijkt uit recent onderzoek. Werknemers betalen een hoge tol voor de flexibilisering van werkzaamheden.
Thijs Launspach, stress expert en auteur van o.a. Fokking Druk, zegt hierover in het AD van 30 september 2019:
“Als je in je vrije tijd zomaar bent op te piepen, dan kan dat prettig zijn voor je werkgever. Voor jou is het echter helemaal niet zo positief. Tijd die je in je vrije tijd besteedt aan werk, is voor je hersens gewoon werktijd. En dat heeft consequenties: het blijkt dat meer dan de helft van de mensen die de gewoonte heeft om buiten werktijd hun werkmail te checken last heeft van stress.”
Recht op rust is dus niet alleen een kwestie van arbeidsvoorwaarden en werkuren, maar van noodzakelijke hersteltijd voor je hersenen. En herstellen is niet iets van ouderen, maar van alle leeftijden. De risicogroep met de grootste kans op een burn-out zijn mensen tussen de 25 en 35 jaar. En die leeftijd daalt nog steeds. Met name vrouwen uit die leeftijdscategorie lopen risico. De combinatie van hoge verwachtingen, carrière en het krijgen van kinderen sloopt ongeveer alle broodnodige hersteltijd. Een constatering die jonge ouders zullen beamen.
Ouderschapsverlof
Wat betreft ouderschapsverlof hangt Nederland binnen de Europese Unie ergens onderaan. Door een richtlijn van de EU gaat het ouderschapsverlof ook in Nederland naar twee maanden betaald verlof. Tot dusverre geldt slechts een wettelijke regeling van zes maanden onbetaald verlof. Nederland was overigens als een van de weinige landen tegen de richtlijn. Minister Koolmees vindt dat niet de EU, maar de landen zelf hierover moeten beslissen. Die stellingname heeft de uiterst povere regeling in Nederland opgeleverd, want met het onlangs naar vijf dagen uitgebreid vaderschapsverlof is het een van de minste regelingen in de EU.
OR en vakbonden in actie
Het recht op voldoende hersteltijd is iets voor alle leeftijden. Als de Nederlandse overheid dit onvoldoende regelt, lijkt er een belangrijke taak te liggen bij vakbonden en ondernemingsraden. Zij kunnen het initiatief nemen om in cao’s en bedrijfseigen regelingen het recht op hersteltijd voor alle werknemers te regelen.