Bestuur en toezichthouders

• Voordrachtsrecht commissaris ondernemingsraad

  Wanneer heeft de ondernemingsraad het recht een commissaris voor te dragen?
  
  Onder een aantal voorwaarden valt jouw onderneming onder de zogenaamde structuurregeling:

  • Er werken meer dan 100 werknemers.
  • De organisatie moet een geplaatst kapitaal en reserves hebben van tenminste 16 miljoen euro.
  • De onderneming valt onder de instellingsplicht voor een ondernemingsraad.

  In die gevallen moet de onderneming een Raad van Commissarissen (RvC) van tenminste drie personen bezitten die toezicht uitoefent op de besturing van de onderneming. Bij de (her)benoeming van zulke commissarissen kan de ondernemingsraad invloed aanwenden. Ook op basis van vrijwilligheid kan dit regime gehanteerd worden. Dat zien wij veel in de zorg waar de ondernemingsraad ook positie heeft bij de benoeming voor Raden van Toezicht.

  In de wetgeving vanaf 1 oktober 2004 heeft de ondernemingsraad het aanbevelingsrecht met een min of meer bindende voordracht. Het is overigens mogelijk dat, binnen de onderneming geldende spelregels, nu al afgesproken is dat de ondernemingsraard een bindende voordracht kan doen. In veel gevallen zal er sprake zijn van een profielschets van de RvC. Naast de omvang van de RvC zal aandacht besteed worden aan de benodigde kwaliteiten van de leden van de RvC. In overeenstemming met de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de ondernemingsraad moet een profiel voor de samenstelling van de RvC opgesteld worden, waarbij het bestuur eerst gehoord wordt. De voorzitter van de RvC is hier doorgaans verantwoordelijk voor. Aldus ontstaat bij een vacature een aanduiding van de achtergrond en ervaring die een kandidaat – gelet op het voor de samenstelling van de RvC gehanteerde profiel – moet hebben.

• Adviesrecht ondernemingsraad bij uitbreiden RvC of RvT

  Onze raad van toezicht (RvT) wordt uitgebreid. In het verleden heeft de ondernemingsraad een deel van de toezichthouders voorgedragen. Mogen wij nu ook een deel van de extra leden voordragen?
  
  In het geval van de aanwezigheid van een raad van toezicht (RvT) of raad van commissarissen (RvC) is het vaak zo dat de ondernemingsraad een derde van de leden mag voordragen middels een (versterkt) aanbevelingsrecht. Dit is bijvoorbeeld het geval bij grote (structuur)vennootschappen, maar is ook voor stichtingen regelmatig vastgelegd in de statuten of de geldende cao. Dit laatste zie je onder andere vaak in de zorg- en welzijnssector en ook in het onderwijs zien we dit terug.

  Wanneer de ondernemingsraad het recht heeft een derde van de leden van de RvT voor te dragen, dan kan het dus inderdaad zijn dat bij een verhoging van het aantal leden de ondernemingsraad ook meer toezichthouders mag voordragen. Doorgaans is vastgelegd dat het aantal wordt afgerond naar beneden: bij een RvT van drie leden is dit er dan één, bij vijf leden blijft het één, bij zeven leden worden het er twee etc.

• Mogelijke onderwerpen convenant

  Er moet een ondernemingsovereenkomst worden opgesteld. Welke afspraken kunnen we als ondernemingsraad maken met de bestuurder over (extra) bevoegdheden voor onze ondernemingsraad?
  
  In artikel 32 van de WOR staat de ondernemingsovereenkomst beschreven. In zo’n overeenkomst kunnen de ondernemer en OR afspraken maken over extra bevoegdheden voor de ondernemingsraad. Inperking van rechten kan daarentegen niet! De bestuurder kan dus niet met de ondernemingsraad afspreken bijvoorbeeld de onderwerpenlijsten van het advies- en instemmingsrecht in te korten. Je kunt bijvoorbeeld de volgende onderwerpen in de overeenkomst zetten:

  • De rol van de ondernemingsraad bij arbeidsvoorwaarden.
  • Uitbreiding van adviesonderwerpen.
  • Uitbreiding van instemmingsonderwerpen.
  • De omschrijving begrip ‘belangrijk’ uit art. 25 WOR.
  • Termijnen voor de behandeling van een advies-/instemmingsaanvraag.
  • De faciliteiten voor OR-leden.
  • Moment van informeren.

  Deze onderwerpen kun je natuurlijk ook in de notulen vastleggen. Dat is ook een rechtsgeldige afspraak, maar het is dan vaak lastig terug te vinden.

• Kenmerken ondernemingsovereenkomst

  Wat is een ondernemingsovereenkomst welke de ondernemingsraad kan afsluiten met de bestuurder?
  
  De ondernemingsovereenkomst zoals beschreven in artikel 32 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) wordt vaak een ‘convenant’ genoemd. Met de termen ‘ondernemingsovereenkomst’, ‘convenant’ en ‘overeenkomst’ wordt hetzelfde bedoeld. Het zijn schriftelijke afspraken tussen de ondernemingsraad en de ondernemer. In deze overeenkomst wordt vastgelegd dat de ondernemingsraad meer of andere bevoegdheden krijgt dan in de Wet op de ondernemingsraden beschreven. Ook kan het gaan om een nadere invulling van de rechten die in de WOR staan beschreven.

  Vaak worden ook de afspraken vastgelegd met het oog op de toekomst. De samenstelling van de ondernemingsraad verandert regelmatig door tussentijdse wisselingen en de reguliere verkiezingen. Ook wisselt de bestuurder wel eens. En wie heeft dan alle afspraken die her en der zijn gemaakt en bijvoorbeeld in de diverse overlegnotulen staan nog op een rij staan?

  De overeenkomst kan niet eenzijdig worden aangepast. Ondernemingsraad en bestuurder moeten het eens zijn over eventuele veranderingen. Als er een conflict ontstaat over de naleving van de overeenkomst, kan de kantonrechter om een uitspraak gevraagd worden.

• Gesprek ondernemingsraad – raad van toezicht: rol bestuurder

  Mag een bestuurder zich mengen in het overleg tussen de raad van toezicht en de ondernemingsraad? De bestuurder is van mening dat overleg zonder zijn aanwezigheid niet mogelijk is.
  
  De ondernemingsraad heeft wel degelijk recht op overleg met de raad van toezicht zonder inmenging van de bestuurder. Een vorm van overleg met de raad van toezicht waarbij de bestuurder sowieso wel aanwezig dient te zijn is die van het zogenaamde artikel 24-overleg. Bij dit halfjaarlijks overleg van de ondernemingsraad met de bestuurder heeft ook (een afvaardiging van) de raad van toezicht een verschijningsplicht. Het kan zeer nuttig zijn een goede relatie te onderhouden met het toezichthoudend orgaan. Wees je er als ondernemingsraad wel van bewust dat de dynamiek van het samenspel tussen raad van bestuur, raad van commissarissen/toezicht en ondernemingsraad een bijzondere en soms gevoelige kwestie is. Onderhoud de relatie met zowel de RvT als die met de bestuurder. Uiteindelijk is de bestuurder de gesprekspartner waar je in de praktijk het meest mee te maken hebt.

• Businessunitmanager als bestuurder ondernemingsraad

  Mag de businessunitmanager bestuurder zijn van de ondernemingsraad?
  
  De bestuurder in de zin van de WOR is ‘hij/zij die alleen dan wel tezamen bij de dagelijkse leiding van de arbeid in de onderneming rechtstreeks de hoogste zeggenschap uitoefent’ (art. 1 lid 1 sub e WOR). In jouw geval moet dit dus degene zijn die in de businessunit (BU) de hoogste zeggenschap heeft over de dagelijkse leiding. Het maakt daarbij niet uit of deze persoon op zijn/haar beurt wordt aangestuurd vanuit bijvoorbeeld een centrale directie of directeur. Wanneer de BU-manager dus binnen de BU nog iemand boven zich heeft staan, dan is die laatste de bestuurder in de zin van de WOR. Achtergrond hierbij is dat je als OR in overleg wilt zijn met degene die ook beslissingsbevoegd is.

  Incidenteel kan van het bovenstaande worden afgeweken (art. 23 lid 5 WOR), maar dit mag niet structureel het geval zijn. Het moet echt gaan om uitzonderlijke gevallen. De overlegagenda tussen ondernemingsraad en bestuurder is doorgaans tijdig bekend bij beide partijen, dus dit kan in ieder geval niet als excuus worden gebruikt voor de afwezigheid van de WOR-bestuurder.

• Opheffen ondernemingsraad door bestuurder

  De bestuurder dreigt onze ondernemingsraad op te heffen. Kan hij dat doen?
  
  Nee hoor, de ondernemingsraad kan niet zomaar opgeheven worden door de bestuurder. Er is geen enkel wetsartikel dat hem die mogelijkheid biedt. De ondernemingsraad houdt op te bestaan aan het einde van zijn zittingsperiode. Voor die tijd vangen OR-verkiezingen aan voor een nieuwe periode, tenzij het aantal medewerkers onder de 50 is gedaald. Zit de bestuurder iets dwars waardoor hij hiermee schermt? Probeer daarover het gesprek aan te gaan met hem, desnoods onder begeleiding. Dat kan iemand intern zijn (HR bijvoorbeeld), maar ook je vaste consultant.

• Invloed benoeming bestuurslid

  In hoeverre kunnen wij als ondernemingsraad invloed uitoefenen op de benoeming van een bestuurslid?
  
  De ondernemingsraad heeft adviesrecht volgens artikel 30 WOR, wanneer het gaat om benoeming of ontslag van de bestuurder. Het gaat dan om de bestuurder als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de Ondernemingsraden: ‘hij die alleen dan wel tezamen met anderen in een onderneming rechtstreeks de hoogste zeggenschap uitoefent bij de leiding van de arbeid’. Dit houdt in dat niet alle leden van het bestuur onder het adviesrecht vallen.

  Hoewel je wellicht geen adviesrecht hebt, staat het je als ondernemingsraad natuurlijk wel altijd vrij input te leveren door bijvoorbeeld het opstellen van een profielschets. Op dit moment zeker interessant omdat er nog gezocht wordt naar een geschikte kandidaat. Als het nieuwe lid eenmaal benoemd is, kunt je als ondernemingsraad ook een kennismakingsgesprek aanvragen. Hoewel het bestuurslid wellicht niet jullie officiële gesprekspartner is, is het altijd goed om het OR-netwerk uit te breiden.