Tijdens een fusie- of overnametraject krijgen ondernemingsraden regelmatig behoorlijk onder druk gezet om snel te adviseren. Langzaam adviseren zou het traject onnodig vertragen en aandeelhouders ontevreden maken. Nu heeft een OR altijd het recht om zoveel tijd te nemen als nodig is om zijn taak goed te vervullen. De vaak genoemde termijn van zes weken heeft geen wettelijke basis. Overigens gebeurt het in de praktijk zelden dat een OR een overname tegenhoudt. Wat een fusie of overname wél in de weg kan staan, is mededingingsrecht. Overnames van grote bedrijven worden dan ook vaak overeengekomen onder voorbehoud van goedkeuring van mededingingsautoriteiten. Maar wat betekent dat, en is daar nog een rol voor de OR in weggelegd?
Overnames en concurrentie
Concurrentie wordt over het algemeen gezien als bevorderlijk voor de economie en de consument: bedrijven vragen lagere prijzen aan hun klanten als ze moeten concurreren met anderen. Voor bedrijven is concurrentie echter minder aantrekkelijk: zij willen juist een zo groot mogelijk marktaandeel, zodat ze hogere marges kunnen rekenen. De meest vergaande vorm daarvan is een monopolie, waarbij één bedrijf de volledige markt in handen heeft. Dat leidt vaak tot een kleinere productie met veel hogere marges — goed voor de jaarcijfers van het bedrijf, minder leuk voor de consument.
Mededingingsrecht
Om monopolies en marktmacht te bedwingen bestaat er mededingingsrecht. Bedrijven die aan bepaalde omzetvoorwaarden voldoen moeten fusies en overnames melden aan de toezichthouders: de ACM in Nederland of, bij grote multinationals, de Europese Commissie.
Niet alle overnames moeten worden gemeld bij de toezichthouders.
Alleen overnames van bedrijven met een gezamenlijke jaaromzet
van meer dan €150 miljoen én elk een omzet van minimaal
€30 miljoen in Nederland zijn meldingsplichtig bij de ACM.
De ACM kan ook op eigen initiatief een onderzoek starten naar kleinere overnames.
In hoofdlijnen zijn er twee soorten overnames die kunnen worden geblokkeerd door de toezichthouders. De eerste en meest voorkomende is een horizontale overname: hierbij neemt een bedrijf een concurrent over die vergelijkbare producten of diensten levert. De andere is een verticale overname, waarbij een bedrijf een belangrijke leverancier of juist een grote afnemer overneemt. Beide soorten overnames kunnen ertoe leiden dat een bedrijf een dominante marktpositie krijgt, waardoor de markt minder competitief wordt. De toezichthouders toetsen of dit risico reëel is. Op basis daarvan kunnen zij een overname afkeuren of extra eisen stellen.
Rol van de OR
Er is geen formele rol voor de OR binnen het mededingingsrecht. De bestuurder is verantwoordelijk voor het indienen van de melding bij de ACM. Het is wel belangrijk dat de OR op de hoogte blijft van het proces. Vraag de bestuurder dus al vroeg in het fusie- of overnametraject of een melding nodig is en wanneer het voornemen bestaat om dat te doen. Ook is het belangrijk om te vragen wat de risico’s zijn.
Mocht de ACM risico’s zien, dan moet er een vergunning worden aangevraagd wat de overname met enkele maanden kan vertragen. Dergelijke besluiten van de ACM (zogenaamde concentratiebesluiten) zijn openbaar, dus zodra de ACM een besluit publiceert moeten de medewerkers al zijn ingelicht over de voorgenomen fusie of overname.
De bestuurder zal in sommige gevallen een advies van de OR nodig hebben voor de melding van de fusie of overname. Wanneer dat zo is, is het belangrijk om als OR vooraf duidelijke afspraken te maken over hoe en wanneer er advies wordt uitgebracht. Voorkom adviezen met veel mitsen en maren, en maak inhoudelijke afspraken met de bestuurder voordat je adviseert.
Tot slot is het belangrijk te weten dat de toezichthoudende autoriteit bepaalde eisen kan stellen aan een onderneming om de overname te laten plaatsvinden. Bijvoorbeeld het (verplicht) afstoten van bepaalde bedrijfsonderdelen. Dat kan grote gevolgen hebben voor het personeel dat in die bedrijfsonderdelen werkzaam is, en rechtvaardigt een los adviesrecht voor de OR. Zorg dat je de procedure voor dit scenario vooraf met de bestuurder bespreekt, zodat je geen verlammende discussie erover krijgt mocht het zich inderdaad voordoen.
Met dit onderwerp aan de slag?
Fusies en overnames vereisen strategische keuzes van de OR, zeker wanneer mededingingsrecht een rol speelt. Wil je als OR professioneel en zelfverzekerd opereren in deze complexe trajecten? Met onze jarenlange kennis en ervaring op het gebied van fusies en overnames bieden we gerichte begeleiding die perfect aansluit bij jullie specifieke situatie.