Nederlands of Engels? Meertaligheid is een dilemma voor steeds meer ondernemingsraden. Met name bij ondernemingen die actief zijn in een sector met veel arbeidskrachten die het Nederlands (nog) niet machtig zijn. Dit speelt ook bij Nederlandse dochterondernemingen van een buitenlands concern, die te maken kunnen hebben met buitenlandse bestuurders. Wat leidt tot de vraag: als de voertaal op de werkvloer Engels is, is dan de taal van de OR ook automatisch Engels? Het is een vraagstuk waarover de discussie binnen de OR nog wel eens hoog op kan lopen. Deze blog belicht de aandachtspunten voor de OR bij taalkwesties en reikt praktische oplossingsrichtingen aan.
Deze blog is ook beschikbaar in het Engels.
Meertaligheid in de WOR
De Wet Ondernemingsraden (WOR) bevat geen bepalingen over de taal die gebruikt dient te worden voor medezeggenschap, in tegenstelling tot bijvoorbeeld België, waar de voertaal in de OR wettelijk is vastgesteld. De afwezigheid van dergelijke wetgeving in Nederland biedt een OR de mogelijkheid om, indien gewenst, af te wijken van het Nederlands. Hoewel de taal van de OR niet per definitie hoeft aan te sluiten bij de dominante taal op de werkvloer, ligt het voor instellingen met uitsluitend Nederlandstalige werknemers en bestuurders voor de hand dat Nederlands de voertaal zal zijn.
Maar wat als een onderneming een aanzienlijke groep personeel in dienst heeft die geen Nederlands spreekt, of als er een buitenlandse bestuurder wordt aangesteld als gesprekspartner van de OR? In dergelijke situaties kan het raadzaam zijn om concrete afspraken te maken over de voertaal. Dat kan in het reglement van de OR (zie WOR art. 8) en in een ondernemingsovereenkomst of convenant (zie WOR art. 32).
Naast de voertaal van de vergaderingen kunnen er ook afspraken worden gemaakt over de taal waarin stukken worden aangeleverd en opgesteld, en over eventuele vertalingen. Houd er als OR rekening mee dat een Nederlandstalige OR in een internationale omgeving een uitsluitende werking kan hebben. Personeelsleden die geen Nederlands spreken zullen zich waarschijnlijk niet snel kandidaat stellen en minder betrokken zijn bij de medezeggenschap.
Meertaligheid in de praktijk
Aan de andere kant is het in de praktijk vaak ingewikkelder om een Engelstalige ondernemingsraad te hebben dan het op het eerste gezicht lijkt. Het zakelijke, juridische en soms ambtelijke taalgebruik waar een OR mee te maken krijgt, is voor sommige OR-leden in het Nederlands al moeilijk genoeg. Niet elke organisatie kan van medewerkers verwachten dat ze zakelijk Engels machtig zijn. Het gebruik van gebrekkig Engels is bovendien niet bevorderlijk voor de kwaliteit van de medezeggenschap en kan zelfs aanleiding zijn voor grote misverstanden.
Het helpt niet dat veel concepten – waaronder het woord medezeggenschap zelf –
zich moeilijk naar het Engels laten vertalen.
Om dit probleem te verzachten heeft de Sociaal-Economische Raad een Engelse vertaling
van de WOR gepubliceerd, de zogenaamde Works Councils Act.
De terminologie in deze vertaling biedt handvatten aan een startende, Engelstalige OR.
Overschat de waarde hiervan echter niet: er zijn ook ongeschreven gebruiken en praktische aspecten van medezeggenschap die niet in de wettekst zijn vastgelegd.
Daarnaast kun je niet zonder meer verwachten dat iedereen die geen Nederlands spreekt vanzelfsprekend vaardig is in het Engels. Ten slotte ligt er een uitdaging in de praktische naleving van gemaakte afspraken: wat gebeurt er als OR-leden onderling Nederlands spreken tijdens wat een Engelstalige overlegvergadering zou moeten zijn? Wat als belangrijke documenten door de bestuurder slecht of helemaal niet worden vertaald?
Er is helaas geen eenvoudig antwoord op deze vragen. De OR en de bestuurder zullen samen moeten beslissen wat in hun situatie het beste is. Stel jezelf als OR ook de vraag of je deze kwestie formeel wilt vastleggen, of dat een flexibele afspraak buiten het reglement misschien beter past. Je hoeft hier niet mee te wachten tot na de verkiezingen: juist door vóór de kandidaatstelling duidelijke afspraken te maken, kun je als OR richting de achterban laten zien dat je openstaat voor niet-Nederlandstalige kandidaten. Daarmee verlaag je actief de drempel voor hun deelname.
Het recht op externe bijstand
Wanneer een bestuurder belangrijke documenten in een vreemde taal toestuurt, heeft de OR formeel het recht om deze te laten vertalen. Dit valt onder het recht op externe bijstand (WOR art. 16). Houd er wel rekening mee dat vertalingen kosten en tijd vergen. Bespreek daarom als OR, samen met de bestuurder, of de baten opwegen tegen de kosten. Waak er ook voor dat niet een enkel tweetalig OR-lid de verantwoordelijkheid krijgt om alles wat er gezegd of geschreven wordt te vertalen en zo als officieuze tolk gaat functioneren; dit is niet zijn of haar taak en kan snel overweldigend worden.
Hoewel de inzet van een externe tolk bij OR-vergaderingen buiten Europese ondernemingsraden zelden voorkomt, kan dit – mits de middelen het toelaten – een uitkomst bieden. Dit maakt het ook makkelijker om andere talen zoals Frans of Duits te ondersteunen.
Uiteindelijk draait het erom dat de OR zijn taken goed kan uitoefenen, ook bij meertaligheid op de werkvloer. Sommige taken stellen hogere eisen aan het taalgebruik dan andere. Voor sommige ondernemingsraden kan volledig overschakelen naar Engels een goede oplossing zijn, maar dat zal zeker niet overal het geval zijn.
Praktische tips voor meertaligheid in de OR
- Maak concrete afspraken. Overweeg om bepaalde onderdelen van het OR-werk in het Engels te doen. Bijvoorbeeld: reguliere OR-vergaderingen en adviesaanvragen in het Nederlands houden, en OV-vergaderingen in het Engels.
- Zijn er nog geen afspraken gemaakt? Leg ze dan vast voordat er discussie ontstaat. Schakel bij twijfel een adviseur in.
- Denk steeds vanuit het belang van de medezeggenschap. Leidt vergaderen in het Engels tot onduidelijkheid? Dan kan Nederlands toch de betere keuze zijn.
- Houd ook rekening met cultuurverschillen die samenhangen met taal. De Nederlandse medezeggenschap is vrij uniek en kan voor mensen uit de VS of Azië een onbekend concept zijn.
- Houd je als OR aan de gemaakte afspraken. Heb je afgesproken om in het Engels te vergaderen, doe dat dan ook consequent en voorkom Nederlandse onderonsjes.
Met dit onderwerp aan de slag?
Wil je dat jouw OR goed functioneert in een meertalige omgeving? Mijn collega’s en ik denken graag mee over het vastleggen van duidelijke afspraken en het benutten van je bevoegdheden. Klik hier om contact op te nemen: