Instemmingsrecht OR bij aanpassen regeling klokkenluiders

Klokkenluiders zijn belangrijk om integriteit binnen organisaties te bewaken. Het is immers niet altijd vanzelfsprekend dat iedereen ‘naar eer en geweten’ handelt. Niet voor niets is, mede na een aantal schandalen over corruptie en verboden handelingen, een klokkenluidersregeling verplicht gesteld. In de praktijk liep dat helaas niet altijd goed af voor de klokkenluider. De Wet Bescherming klokkenluiders moet daar verandering in brengen.

Klokkenluiders

Wet Huis voor klokkenluiders

In 2016 werd de Wet Huis voor klokkenluiders van kracht. Werkgevers met ten minste 50 medewerkers moeten een interne regeling opstellen waar een vermoeden van een misstand gemeld kan worden. In die wet zijn de volgende zaken vastgelegd:

  • Met werknemers worden alle werkenden bedoeld, dus niet alleen mensen met een arbeidscontract, maar ook zzp’ers, stagiaires en vrijwilligers.
  • In een verplichte regeling zijn de interne rapportagelijnen en de wijze waarop met de interne melding wordt omgegaan vastgelegd.
  • Een melding wordt vertrouwelijk behandeld en de melder kan een adviseur in vertrouwelijkheid raadplegen.
  • De regeling moet aan alle werkenden bekend gemaakt worden, evenals de rechtsbescherming van de meldende werknemer. Deze laatste mag niet benadeeld worden in zijn rechtspositie.

De wet stelde een ‘Huis voor klokkenluiders’ in. Deze heeft tot taak werknemers te adviseren in de te nemen stappen en het doen van onderzoek naar aanleiding van een melding. Dan moet de melding overigens wel eerst intern gemeld zijn.

Bescherming

Ondanks de goede bedoelingen bleek met name de positie van de klokkenluider onder druk te staan. Veelal volgde een verstoorde arbeidsverhouding en menig klokkenluider vertrok uiteindelijk uit de organisatie. Onderzoek naar de situatie van klokkenluiders[1] laat zien dat vier van de vijf klokkenluiders te maken kregen met negatieve gevolgen voor werk en inkomen. Bijna de helft kampt met zeer negatieve gevolgen voor het gezinsleven en 45% kreeg ernstige psychische klachten.

De nieuwe Wet Bescherming klokkenluiders voorziet in een betere bescherming van klokkenluiders, naast enkele andere wijzigingen. Beschermende maatregelen omvatten onder meer:

  • Alle vormen van benadeling, dus ook zaken als intimidatie, pesten, dreigen en weigering een referentie af te geven, zijn nu verboden. In de oude wet was alleen benadeling in rechtspositionele zin opgenomen, zoals schorsing, overplaatsing, degradatie e.d.
  • Het benadelingsverbod omvat ook rechtspersonen die de melder bijstaan en interne onderzoekers van de melding. Verder familieleden en collega’s die in een werkrelatie staan tot degenen tegen wie de melding zich richt. De bewijslast dat er geen benadeling plaatsvindt, ligt bij de werkgever. Die moet dat aantonen.

De wet kent nog meer veranderingen, zo gaan meer zaken onder de term ‘beschermde meldingen’ vallen[2].

Interne regeling

De vertaling van de klokkenluiderswet in een interne regeling is een instemmingsplichtig besluit. De OR heeft instemming moeten geven op de wettelijke verplichting om een dergelijke regeling in te voeren op basis van artikel 27 lid 1 m. De nieuwe wet voorziet erin dat ook een personeelsvertegenwoordiging (PVT) instemmingsrecht heeft. Ontbreekt een PVT, dan is de instemming van ten minste de helft van het personeel nodig. De wetgever vindt het klaarblijkelijk van groot belang dat het personeel of zijn vertegenwoordiging betrokken is bij de eigen regeling.

De kans is groot dat de medezeggenschap hiervoor in actie moet komen. De regels met betrekking tot de interne procedure zijn in de nieuwe wet aangepast. Op basis van de nieuwe wet gaat gelden:

  • Geen verplichting meer om eerst een interne melding te doen. Bij een externe melding, bij het Huis voor klokkenluiders of een andere bevoegde autoriteit, blijft de melder beschermd.
  • Het is niet toegestaan de melder een zwijgplicht op te leggen.
  • In de regeling moet opgenomen worden dat de melder binnen zeven dagen een ontvangstbevestiging krijgt en binnen drie maanden informatie over de beoordeling van de werkgever over de melding. Verder kan de melding schriftelijk of mondeling gedaan worden en moet vastgelegd worden bij welke onafhankelijke functionaris zaken anoniem gemeld kunnen worden. Ten slotte moeten werkgevers meldingen van (vermoedens van) misstanden registreren in een register. Dit laatste wordt nog nader uitgewerkt in nieuwe regelgeving.

Gezien het bovenstaande zullen veel huidige regelingen herzien moeten worden. Zaak voor de OR om dit vroegtijdig aan te kaarten en bij voorkeur samen met HR en/of de bestuurder een instemmingsaanvraag op te stellen. Werkgevers met 50 tot 250 werknemers moeten voor 17 december 2023 hun regeling hebben aangepast. Voor werkgevers met meer werknemers wordt dit nog nader bepaald.


[1] P. van der Velden, M., Pecoraro, M. Houwerzijl en E. van der Meulen, Mental Health Problems Among Whistleblowers: A Comparative Study, 2018, Tilburg University

[2] Zie voor de volledige wettekst: wetten.nl – Regeling – Wet bescherming klokkenluiders – BWBR0037852 (overheid.nl) of voor een overzicht van alle wijzigingen, nuttige publicaties en tools Home | Wet bescherming klokkenluiders.

Deel dit bericht op

Geschreven door Steven van Slageren

Senior adviseur
Medezeggenschap gaat voor Steven om invloed. Invloed op besluiten over hoe een organisatie zich ontwikkeld. Invloed om de eigen werkomgeving mede vorm te geven en in te richten. Om invloed […]

Lees meer