We hebben allemaal zo onze stokpaardjes. Een van mijn stokpaardjes is de kern van Rijnlands denken en dat die in de verdrukking is geraakt: de onderneming als gemeenschap van belanghebbenden en de gelijkwaardigheid tussen bestuurder en ondernemingsraad vanuit dat opzicht.
Dat dat een van mijn stokpaardjes is, heeft ongetwijfeld te maken met wat de leider is van mijn kudde stokpaardjes: het feit dat ik moeite heb met mensen die gezag uitoefenen omdat ze zelf vinden dat ze dat hebben. Ik vind dat vertrouwen de basis van de wereld hoort te zijn, omdat wij als mensen vrij zijn.
Hopeloze idealist
Dat maakt me tot een hopeloze idealist en in de ogen van velen, ook in mijn directe omgeving, een naïeve romanticus. De psychologen onder u zullen er ook het nodige van vinden. Maakt me allemaal niets uit: mensen worden vrij geboren en als er ergens gezag uitgeoefend wordt, hoort dat naar mijn mening verkregen te zijn op basis van het vertrouwen dat de gezagsdrager heeft gekregen van zijn omgeving. De rest is plat gezegd en vierkant, dictatuur en egotripperij.
Natuurlijk loop ik er tegenaan dat een groot deel van de wereld daar heel anders over denkt. Op een milde dag kijk ik daar met verbazing naar, op een minder milde dag kom ik in opstand. Wat denken we wel niet? Met het gevaar natuurlijk dat ik zelf een ego-gedreven baasje wordt.
Niemand heeft gezegd dat leven eenvoudig is
Deze week had ik een tweedaagse training waarop de bestuurder was uitgenodigd voor een dagdeel en de lunch. Bij binnenkomst was mij direct duidelijk dat ik te maken had met een door de wol geverfd exemplaar. Ik ben niet overtuigd van zijn besturingskwaliteiten als het gaat om zijn onderneming, maar een cursuszaaltje besturen kon hij als geen ander. Met veel gezag kwam hij binnenlopen en nam de zaal over, inclusief alle aanwezigen.
Wat volgde was een exposé van 3,5 uur, waar niemand een woord tussen kon krijgen zonder bruut geweld uit te oefenen. In die tijd ontrolde zich het vertrouwde tafereel van een gezagsdrager die geheel opgaand in zijn eigen wereld, de zaal bestuurde als een auto: tikje gas, lichten aan, even remmen met een bijdehand grapje en weer door op weg naar verre verten waarin een glorieuze eindbestemming lag te wachten. Fascinerend.
Geen dialoog, niet één vraag gesteld aan de ondernemingsraad, die het allemaal liet gebeuren. Een mild woord en gebaar voor de trainer die zichzelf consultant vindt en er nog niet heel veel van heeft begrepen. Het beeld herkenbaar.
Medezeggenschap is wat je zelf laat gebeuren
Het bedrijf in kwestie zal op korte termijn enorm gaan veranderen. Dat weet iedereen die er werkt. En wat zal die verandering beter gaan en met minder ingrijpende gevolgen als er ruimte wordt gemaakt voor tegenspraak en vrijheid van keuzes zodat iedereen in staat is om verder te gaan in zijn werkende leven.
Ik eindigde de dag met een geweldige hoofdpijn, het gevolg van een ingehouden opstand en de bevestiging van het feit dat besturen beter gaat als je het samen doet, op basis van vertrouwen en de ruimte die dat geeft.
(Deze blog verscheen eerder bij ORnet.nl op 27 maart 2018)