Als directeur bestuurder van de Stichting SBI en kennisdeskundige in medezeggenschap, sta ik erop dat een krachtige ondernemingsraad net zo cruciaal is als ooit tevoren. Deze tekst dient als een dringende oproep aan alle organisaties die momenteel geen medezeggenschap hebben of worstelen met het vervullen van vacatures binnen de medezeggenschap.
Het recente nalevingsonderzoek van SZW, zoals beschreven in de brief van de minister, onderstreept de noodzaak van actieve betrokkenheid bij medezeggenschap. Lees verder om mijn inzichten te verkennen over waarom een actieve medezeggenschap binnen organisaties van essentieel belang is voor zowel werknemers als werkgevers.
Jaap Jongejan
Eind vorig jaar stuurde de demissionaire Minister van SZW een begeleidende brief naar de Tweede Kamer over het nalevingsonderzoek naar de Wet op de Ondernemingsraden (WOR). In de brief benadrukt ze het belang van medezeggenschap. Ooit begon de medezeggenschap in 1878 bij de Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek. De gedachte van toen zien we nog steeds terug in de WOR: enerzijds vertegenwoordigt de ondernemingsraad (OR) het belang van de werknemers, anderzijds is de OR er voor het goed functioneren van de onderneming in al haar doelstellingen. In de brief herinnert de Minister aan de wijziging van de WOR in 1971. In de Memorie van Toelichting is een belangrijk uitgangspunt voor de OR te vinden: de ontplooiing van de werknemer als mens en de democratisering van de arbeidsverhoudingen. Dit blijft volgens de Minister in 2023 een belangrijk principe: medezeggenschap als onderdeel van een breder democratiseringsproces en de voortdurende ontwikkeling van de werknemer. Inmiddels speelt de OR niet alleen een rol bij de democratisering van de arbeidsverhoudingen, maar zorgt de medezeggenschap er ook voor dat er een voortdurende dialoog plaatsvindt tussen werknemers en werkgever, tussen werknemers, werkgever en toezichthouders, en ook tussen werknemers onderling. Medezeggenschap als maatschappelijke verbinder, aldus de Minister.
De rol en positie van de medezeggenschap zijn dus zeer belangrijk. De uitkomst van het onderzoek lijkt dat echter niet echt aan te geven. Al decennialang blijft het percentage bedrijven dat wettelijk verplicht is een ondernemingsraad te hebben, maar er geen heeft, rond de 30% hangen. En dan lijkt het alsof dit een gegeven is, onder het motto “het is niet slechter geworden”. Tegelijkertijd is het hebben van een ondernemingsraad een wettelijke verplichting. Stel dat het Ministerie van Financiën een onderzoek zou doen naar hoeveel bedrijven hun verplichte vennootschapsbelasting betalen en de uitkomst zou zijn dat 30% niet betaalt… Dan zou de wereld te klein zijn. In de wereld van de medezeggenschap zwijgen we dan.
Een tweede punt is: hebben we voldoende kandidaten voor de ondernemingsraad? En hebben we ook voldoende jonge kandidaten? Als de ondernemingsraad zo belangrijk is als geschetst wordt in de brief van de Minister, dan zou ik graag de vergelijking willen maken met vacatures in een organisatie binnen het kernproces. Alles wordt uit de kast gehaald om mensen binnen te halen, van lease auto tot arbeidsmarkttoeslag, van jobcarving tot organisatieaanpassing, van aanbrengbonus tot vakantiereisje.
Voor de ondernemingsraad geldt dat niet!
Mensen willen niet”, is een veel gehoorde opmerking van werkgevers. “Het is niet goed voor mijn carrière”, of “mijn leidinggevende geeft geen toestemming”, “er is geen tijd voor”. Twee voorbeelden die aangeven dat geen ondernemingsraad hebben en/of vacatures hebben in de ondernemingsraad wel degelijk opgelost kunnen worden. De verplichting dat een organisatie van meer dan 50 mensen een ondernemingsraad moet hebben is duidelijk. Sancties zijn mogelijk, ook creatieve sancties, zoals geen goedkeurende verklaring van de accountant van de jaarrekening als je als organisatie de wet overtreedt… En dat doe je als je geen ondernemingsraad hebt.
Maar hoe kom je aan een goede ondernemingsraad? Voorbeelden werken soms eenvoudig. Zie je ondernemingsraad als core business, of maak de vergelijking met je managementteam. Hoe ga je daarmee om? Doe hetzelfde met je ondernemingsraadsleden. Respect, waardering, autonomie, ontwikkelen, transparantie, gelijkwaardigheid, eerlijkheid, enzovoort. Allemaal waardevolle woorden die je kunt gebruiken in de relatie met je ondernemingsraad. Of nog concreter: het is een plus voor je loopbaan als je bijdraagt aan de mens en organisatie als ondernemingsraadslid. Er zit ook wederkerigheid in ons denken: als ondernemingsraadslid zit je er ook voor het grotere belang, voor mensen én organisatie. Dezelfde waardevolle woorden kunnen ook door ondernemingsraadsleden ingevuld worden voor hun relatie met de bestuurder.
Er zijn voldoende hulpmiddelen beschikbaar om een ondernemingsraad in te stellen. Op verschillende manieren kun je komen tot een ondernemingsraad die samenwerkt aan samenwerken. Sluit samen een convenant af. Maak een profiel van de medezeggenschap. Investeer (echt) in opleiding en coaching van de ondernemingsraad (leden) en de bestuurder.
De uitkomst dat 30% van de bedrijven geen ondernemingsraad heeft, is niet acceptabel voor ons. De kwaliteit van de relatie tussen de bestuurder en de ondernemingsraad kan op veel plekken beter. Vacatures in de ondernemingsraad zijn een slecht signaal voor een organisatie. Dat wil je niet en dat hoeft ook niet. Laten we samen met SZW, de SER en SBI een doel stellen: binnen 3 jaar heeft 99% van de bedrijven een ondernemingsraad (en een goedgekeurde jaarrekening). Vacatures in de ondernemingsraad zijn een smet op de cultuur van de organisatie. Daar wil je toch niet werken?!
Een OR oprichten, vacatures vervullen of advies?
Voor advies over het vormgeven van de medezeggenschap in samenwerking met de bestuurder, kun je terecht bij OR Consultancy: www.orconsultancy.nl / 088 – 34 34 250
Wil je meer informatie over het opzetten van een ondernemingsraad of hulp bij het vervullen van vacatures binnen de medezeggenschap? Neem dan contact op met
SBI Formaat: www.sbiformaat.nl / 0343 – 473 333
Beide organisaties zijn onderdeel van de SBI Opleidings- en Adviesorganisaties en gespecialiseerd in medezeggenschap.