In elke organisatie hoort een actuele risico-inventarisatie en -evaluatie, een zogenaamde RI&E, te zijn. De RI&E is een onderdeel van het Arbobeleid van de organisatie. Hoewel de coronacrisis een uitzonderlijke situatie was, is deze crisis wel een testcase geweest voor het Arbobeleid. Is er in de organisatie een doordacht beleid wat betreft een veilige en gezonde werkomgeving? Of is alle aandacht gericht op de aanpak van concrete risico’s? Vragen die aandacht verdienen en waarmee veel organisaties een verbeterslag kunnen maken.
Actueel
Over de RI&E is het een en ander in wetgeving, zoals de Arbowet, vastgelegd. Zo dient de RI&E actueel te zijn. En actueel is dan, dat “de RI&E net zo vaak aangepast wordt als de daarmee opgedane ervaring, gewijzigde werkmethoden of werkomstandigheden, of de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening daartoe aanleiding geven.” De coronacrisis kan in dit geval dus dienstdoen als testcase of de organisatie in staat is snel en adequaat te reageren als de gezondheid van medewerkers bedreigd wordt.
Risico’s
Als we het over arbeidsomstandigheden hebben, dan hebben we het in het algemeen over een drietal aandachtsgebieden. Veiligheid heeft betrekking op directe bedreigingen, zoals vallen, instorten en snijden. Gezondheid betreft bedreigingen die op wat langere termijn schadelijk zijn, zoals giftige stoffen, straling en ergonomie. Het derde aandachtsgebied is psychosociale arbeidsbelasting (PSA), dat in de plaats is gekomen van het vroeger gebruikte begrip welzijn. PSA gaat over werkstress, discriminatie, agressie en intimidatie.
Inhoud RI&E
In een RI&E moeten alle risico’s waar medewerkers mogelijk aan bloot gesteld worden, zijn opgenomen. Een concrete inhoudsopgave van een RI&E is maar gedeeltelijk wettelijk vastgelegd. De gedachte is, dat de risico’s in een organisatie erg afhankelijk zijn van welke werkzaamheden in een organisatie worden uitgevoerd, dus wat er feitelijk wordt gedaan. Desondanks zijn er een aantal eisen waar in ieder geval aan voldaan moet worden, namelijk:
- een overzicht geven van aanwezige risico’s;
- een beschrijving van gevaren en de risico-beperkende maatregelen;
- een overzicht van risico’s voor bijzondere categorieën werknemers (in ieder geval voor jeugdige werknemers en zwangere of borstvoedinggevende werkneemsters);
- een beschrijving over hoe werknemers toegang hebben tot preventiemedewerkers, bedrijfsartsen, Arbodienst en andere relevante functionarissen;
- een plan van aanpak met maatregelen om de risico’s te voorkomen of te beperken, waarbij aangegeven wordt wanneer deze wordt uitgevoerd.
Ook beleid
Vanuit de genoemde wettelijke eisen, bestaan veel RI&E’s uit een lange lijst van geconstateerde en mogelijke risico’s. De RI&E is een onderdeel van een meer omvattend Arbobeleid. In dat beleid kunnen onder meer de volgende zaken een plek krijgen:
- Doelen: wat is het doel van het beleid? Een zo concreet mogelijke beschrijving wat de organisatie op het terrein van Arbo wil bereiken, waar naar gestreefd wordt.
- Verantwoordelijkheden: wie heeft welke taak en welke bevoegdheid? Waar in de hiërarchie van de organisatie zijn deze taken en bevoegdheden neergelegd? Kortom, duidelijkheid wat er van wie verwacht mag worden. Naast expliciete taken binnen het Arbobeleid, gaat het ook algemeen over de rol van de directie, leidinggevenden en van medewerkers.
- Samenwerking en overleg: welke overlegstructuur is ingericht? Wie komen bij elkaar en hoe vaak gebeurd dat? Naast operationeel overleg, zijn ook de meer beleidsmatige overleggen van belang. De medezeggenschap heeft hier ook een plaats in.
- Instrumentarium: welke instrumenten en hulpmiddelen worden gebruikt? Is er een standaardmodel voor de RI&E? Het verzuimprotocol krijgt hierbij een plaats, net als onderzoeken naar medewerkerstevredenheid. Verder afspraken hoe om te gaan met bijvoorbeeld medewerkers met mantelzorgtaken.
- Preventie: wat gebeurt er op preventief vlak? Van sport en ontspanning naar het aanbieden van preventief medisch onderzoek (PMO).
- Ondersteuning en advies: welke in- en externe ondersteuning is voorhanden? Het contract met de Arbodienst en het bijbehorende werkplan geven hierover inzicht.
- Kwaliteitsborging: hoe wordt de kwaliteit van het Arbobeleid geborgd? En waar nodig verbeterd? De eerder genoemde overlegstructuur is hiervoor belangrijk. Verder is het belangrijk dat er aandacht is voor opleiding van BHV’ers en preventiemedewerkers, maar ook voor begeleiding en intervisie van leidinggevenden.
Rol van de OR
De OR kan een belangrijke rol spelen bij het Arbobeleid. Het contract met de Arbodienst valt onder het instemmingsrecht (artikel 27 WOR). Net als het verzuimprotocol en de taken van de preventiemedewerker. Maar zeker zo belangrijk is het overleg en de samenwerking met de directie, HR, preventiemedewerker en bedrijfsarts. Is er beleid? Werkt het beleid? Waar liggen verbeterpunten? De hele crisis rond Corona is daarvoor een testcase. Is de OR betrokken bij de maatregelen? En welke lessen leren we voor een, hopelijk niet komende, volgende keer? Kortom: OR, werk aan de winkel.
Wil je leren hoe je invloed kunt uitoefenen op arbobeleid? Misschien is deze training iets voor jou? Of lees mijn boek Invloed op arbobeleid.